سوتیتر: ساختار سنتی و غیر رقابتی موجود حاکم بر بازار کالاهای کشاورزی در ایران مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. حذف لایه های متعدد و غیر ضروری موجود بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان که موجب بالارفتن سهم تولیدکنندگان از قیمت نهایی مصرف کنندگان و همچنین کاهش قیمت های نهایی مصرف کنندگان می‌شود و کشف قیمت تعادلی کالا در نتیجه برخورد مستقیم و بدون واسطه عرضه و تقاضای کالا در بورس، برخی از ن
به گزارش کاسپین24؛نشریه بیداری اندیشه در شماره جدید این دوهفته نامه نوشت:
بورس برای کشف درست قیمت کالا است و هنگامی که کالایی قیمت درست نداشته باشد نمی‌توانیم کالای خود را عادلانه وارد بازار کنیم.
در زمینه محصولات کشاورزی قیمتی که کشاورز می‌فروشد بسیار پایین و از طرفی قیمت محصولات هنگام رسیدن به مصرف کننده نهایی بسیار زیاد است و این نشان از بازاریابی ناقصی است که وجود دارد.
محصولات هنگام رسیدن به مصرف کننده نهایی سهم پایینی دارد اما بورس مکانی است که قیمت کامل و خریدار و فروشنده با قیمت متعادل توافق حاصل می شود.
در این زمینه گف و گویی با دکتر سید علی حسینی یکانی دانشیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام دادیم.
سوال: چرا کالاها در بورس قرار می‌گیرد؟
پاسخ: اولین هدف کلی از ورود یک کالا و به طور خاص یک کالای کشاورزی به بورس که در ساده ترین شکل آن و در قالب داد و ستد کالا با استفاده از قراردادهای نقدی محقق می گردد، رقابتی کردن ساختار بازار آن کالا می باشد. ساختار سنتی و غیر رقابتی موجود حاکم بر بازار کالاهای کشاورزی در ایران مشکلات زیادی را ایجاد کرده که هرچه رقابتی تر کردن این ساختار خواهد توانست بخش عمده ای از این مشکلات را مرتفع کند. حذف لایه های متعدد و غیر ضروری موجود بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان که موجب بالارفتن سهم تولیدکنندگان از قیمت نهایی مصرف کنندگان و همچنین کاهش قیمت های نهایی مصرف کنندگان می‌شود و کشف قیمت تعادلی کالا در نتیجه برخورد مستقیم و بدون واسطه عرضه و تقاضای کالا در بورس، برخی از نتایج مورد انتظار از وارد کردن یک کالای کشاورزی به بورس است. در شرایط فعلی، قیمت های دریافتی تولیدکنندگان بابت فروش محصولاتشان آنچنان ناچیز است که در بسیاری موارد تکافوی هزینه تمام شده آنها را هم نداده و از آن بدتر حتی برداشت و فروش آنها را غیراقتصادی می کند. در همین شرایط، مصرف کنندگان نهایی کالاهای کشاورزی باید قیمت های بالایی را بابت خرید و مصرف این محصولات به خرده فروشان پرداخت کنند. بدیهی است در شرایط موجود، نه تولیدکنندگان و نه مصرف‌کنندگان هیچ کدام در تعیین قیمت های بازار نقشی نداشته و به همین دلیل نارضایتی زیادی را ابراز می دارند. درصورتی که بورس کالای کشاورزی با در اختیار قرارداشتن تمامی زیرساخت های لازم، به صورت صحیح راه اندازی شود، خواهد توانست این شرایط را بهبود بخشیده و در نتیجه رفاه اقتصادی کل جامعه را افزایش دهد.
هدف کلی دیگری که در اشکال پیشرفته تر بورس (که اصطلاحا به آن بازار آتی یا بازار ابزار مشتقه نیز گفته می شود) و در قالب داد و ستد ابزارهای مشتقه دنبال می شود، پوشش ریسک بازار عرضه-کنندگان یا تقاضاکنندگانی است که به دنبال تضمینی کردن سطح مطلوبی از قیمت های آینده کالا برای خود است. در بازار سنتی محصولات کشاورزی، چنانچه خریدار یا فروشنده ای بخواهد با هدف کاهش ریسک قیمت، اقدام به پیش خرید یا پیش فروش یک کالای کشاورزی نماید، ناگزیر باید به ابزارهای سنتی موجود در این بازار که عموما ریسک قصور بالایی را به همراه داشته و تحت یک شرایط غالبا غیرمنصفانه داد و ستد می شوند، روی آورد. در صورت راه اندازی موفق یک بورس کالای کشاورزی و به دنبال رونق گرفتن معامله قراردادهای نقدی در آن، امکان ایجاد و توسعه خرید و فروش ابزارهای مشتقه به عنوان یک ابزار نوین مدیریت ریسک فراهم خواهد آمد.
سوال: برای ارائه محصولات کشاورزی به بازار هدف در بورس چه اقداماتی می توان انجام داد؟
پاسخ: راه اندازی بورس های محلی و منطقه ای بر اساس مزیت نسبی مناطق مختلف در تولید کالاهای کشاورزی، می تواند یک اقدام عملی موثر در این راستا باشد. بر اساس تجارب جهانی موجود در این زمینه، امکان مرتبط ساختن این بورس ها پس از راه اندازی موفق نیز وجود خواهد داشت. بدیهی است به هر میزان که بر تنوع زمانی و مکانی عرضه و تقاضا افزوده شود، به همان میزان امکان بهره مندی از مزایای یک بورس کالای کشاورزی رقابتی نیز افزایش خواهد یافت.
لازم به ذکر است، فراهم آوردن کلیه زیرساخت های لازم برای راه اندازی چنین بورس های محلی، شرط لازم برای ایجاد و بقای آنها است. از آنجا که یکی از مهم ترین ارکان لازم برای راه اندازی بورس های کالای کشاورزی، وجود انبارهای مناسب و مورد تایید بورس در مناطق عمده تولید با هدف کاهش هزینه معاملات می باشد، ایجاد امکان استفاده از انبارهای موجود و ساخته شده در اقصی نقاط کشور از طریق انعقاد قرارداد و تفاهم نامه با سازمان های متولی و از جمله سازمان تعاون روستایی ایران یکی از اقدامات اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
سوال:در استان مازندران چه محصولاتی قابلیت قرار گرفتن در بورس را دارد؟
پاسخ: گرچه تعیین نوع کالاهای قابل مبادله در هر بورس، خود یکی از مراحل راه اندازی بورس به شمار می رود که بر اساس متدولوژی استانداردی باید صورت پذیرد، اما به نظر می رسد برنج و مرکبات در استان مازندران قابلیت بسیار بالایی را برای ورود به بورس خواهند داشت.
سوال: آیا از عملکرد ارائه محصولات کشاورزی استان مازندران در بورس راضی هستید؟
پاسخ: لازم به ذکر است که متاسفانه هم اکنون، یک بورس تخصصی محصولات کشاورزی در کشور وجود نداشته و معاملات مربوط به کالاهای کشاورزی در رینگ کشاورزی بورس کالای ایران که رینگهای معاملاتی مختلفی داشته و کالاهای مختلفی از جمله فلزات هم در آن داد و ستد می شوند، انجام می شود. با توجه به تمرکز بورس کالای ایران در تهران و عدم دسترسی مناسب کشاورزان مازندرانی به آن، ورود محصولات کشاورزی استان مازندران به بورس، رضایت بخش نیست.
سوال: در حال حاضر چه موانعی در این زمینه وجود دارد و برای حل این موانع چه دستگاه‌هایی باید ورود کنند؟
پاسخ: نکته بسیار مهمی که باید به صورت ویژه مورد توجه باشد این است که شکستن ساختار سنتی و انحصاری یک کالای کشاورزی و جایگزین ساختن آن با یک بازار رقابتی تحت عنوان بورس، مسلما منافع بسیار زیادی را از افراد و گروه های دست اندرکار با بازار سنتی از بین خواهد برد. بنابراین ایجاد انواع اختلال از سوی این افراد بر سر راه راه اندازی بورس کالای کشاورزی، خود یکی از موانع بالقوه و مهمی است که می تواند در این زمینه وجود داشته باشد. دیگر مانع موجود در این زمینه، عدم وجود زیرساخت های لازم برای راه اندازی موفق یک بورس کالای کشاورزی است. جهت رفع این موانع و موانع مشابه دیگر، ورود دستگاه های متولی همچون وزارت جهاد کشاورزی، بانک کشاورزی و سازمان بورس و اوراق بهادار ایران ضروری است.
