مهمترین کاهلی دستگاههای متولی در حوزه پسماند عدم توجه به فرهنگسازی در زمینه کاهش مصرف، کاهش تولید زباله در خانوادهها و نیز تفکیک زباله از مبدا است.
به گزارش کاسپین24| یکی از مهمترین موارد در بررسی وضعیت ایجاد شده در حوزه پسماند در استانهای شمالی به ویژه در استان مازندران، عدم توجه به حوزه تولید زباله یعنی همان سرانه تولید زباله برای هر شهروند و نیز در مرحله بعدی تفکیک زباله از مبدا است.
اگرچه امروز نوک پیکان معضلات پسماند و زباله در استان مازندران به سمت مسؤولانی است که زباله ها را در میان کوه و جنگل دپو کرده اند، در طی ۳۰ سال گذشته فکری برای دفن بهداشتی و از میان بردن این میزان حجم زباله نکردهاند اما باید واقعیتهای دیگری را نیز در این حوزه بررسی کرد.
در حوزه مدیریت پسماند مهمترین نکته و مساله حائز اهمیت، میزان تولید زباله و سپس میزان زباله تفکیک شده است. در حوزه تولید زباله مساله اصلی متوجه شهروندان است، مصرفگرایی و اسراف در کنار عدم توجه به وضعیت تفکیک زباله در خانوادهها موجب شده است در طی دهههای اخیر، حجم زباله تولیدی در استان مازندران به شدت افزایش یابد.
مهمترین کاهلی دستگاههای متولی در حوزه پسماند عدم توجه به فرهنگسازی در زمینه کاهش مصرف، کاهش تولید زباله در خانوادهها و نیز تفکیک زباله از مبدا است. امروز به خوبی مشخص است که آمار مشخصی از میزان تولید زباله، سرانه تولید زباله، میزان تفکیک زباله از مبدا از سوی دستگاههای متولی وجود ندارد.
طبق آمار ۷۵ درصد از زباله مازندران از نوع تر و بقیه آن خشک است که باید همگام با فرهنگسازی در این زمینه، الگوی مصرف نیز در استان تغییر یابد. زبالههای مسکونی نیز ۸۰ درصد پسماندها را تشکیل میدهند که ۷۰ درصد آن قابل تبدیل به کمپوست است. اما نکات دیگری بر سر راه رفعنشدن معضل زباله استان به صورت ریشهای و اساسی وجود دارد.
"فربد فخاری" مسئول پسماند اداره کل محیط زیست مازندران اما به خوبی به نکات مغفول در حوزه پسماند استان به عنوان دستگاه ناظر پاسخ می دهد.
*واقعیتهای آماری پسماند مازندران
دبیرخانه کارگره پسماند استان در اداره کل محیط زیست به عنوان دستگاه ناظر براساس ماده ۲۳ قانون مدیریت پسماند به عنوان ناظر عالی در حسن اجرای قانون فعالیت می کند، در بحث تفکیک زباله از مبدا نیز طبق ماده ۴ آیین نامه اجرایی پسماندها و در حوزههای مختلف مدیریت پسماند به آن اشاره شده است.
ما هم معتقدیم تفکیک زباله از مبدا، هزینههای جمعآوری را کاهش میدهد اما امروز در مازندران بخش مهمی از این زباله تفکیک نمیشود که به عنوان سرمایه است و وقتی که جداسازی نشوند مکانی هم برای دفن اختصاص خواهند داد که هم آلودگی ایجاد میکند و هم هدر رفت سرمایه است.
از ۲۸ مرکز دفن زباله استان مازندران همه مراکز تکمیل ظرفیت شده اند و به نوعی امروز زباله را در ارتفاع تلمبار میکنیم.
آمار میزان تولید زباله در استان براساس آماری که به تفکیک و به ریز در دو حوزه پسماندهای عادی شهری و روستایی و پسماند پزشکی، صنعتی موضوعات مهمی است که باید بررسی شود.
زبالههای روستایی و شهری در دو قسمت باید اطلاعات آنها جمع آوری شود، بحث پسماندهای حوزه شهری که شهرداریها متولی آن هستند و بخشی هم در حوزه روستایی توسط دهیاریها و فاصله بین دو نقطه شهری و روستایی نیز متولی آن بخشداریها هستند. محیط زیست به عنوان دستگاه نظارتی، مکاتبات متعددی با دو دفتر شهری و روستایی استانداری انجام داده است که باید میزان این زبالهها و نحوه تفکیک آنها مشخص شود.
بسیاری از این دستگاهها مجاب شدند که اطلاعات را جمعآوری کرده و ارائه دهند اما متاسفانه اطلاعاتی که امروز وجود دارد کلی است و مستند، به روز، علمی و دقیق نیست.
زمانی این آمار به روز خواهد بود که تمامی عوامل و مولفههای مورد نیاز مانند تاثیرات گردشگران در تولید زباله استان سنجیده شود، براساس آماری که مذاکرات با شهرداریهای مناطق مختلف حاصل شده است، در برخی موارد در غرب استان تا سه برابر افزایش میزان تولید زباله در تابستان و تعطیلات نوروز ثبت شده است اما این میزان در شش ماهه دوم سال عدد بالایی نیست اما در شش ماه نخست در برخی شهرستانها قابل توجه است.
تاثیر حضور گردشگران در تولید زباله شهرهای شرقی استان کمتر است اما در برخی شهرهای غرب استان ۲ تا ۴ برابر افزایش تولید زباله صورت میگیرد. با جلساتی که داشتیم بارها اعلام شد که باید میزان تولید زباله گردشگران به صورت اطلاعات اولیه در اختیار نهادهای متولی قرار داشته باشد. این اطلاعات باید به صورت منطقهای و سیستمی برای مدیریت پسماند استان در اختیار باشد اما متاسفانه در این باره آمار رسمی نداریم.
سرانه تولید زباله در مازندران چقدر است؟
درباره سرانه تولید زباله در مازندران باید اطلاعات علمی باشد و براساس آن اعلام شود اما طبق آماری که فعلا شهرداریها و نهادهای دیگر ارائه میدهند، سرانه تولید زباله بین ۹۰۰ تا یک کیلوگرم در مازندران است، متوسط سرانه کشوری مثلا در تهران ۷۰۰ تا ۸۰۰ گرم اما در مناطق روستایی کمتر و در مراکز شهری بالاتر است. متوسط جهانی تولید زباله به ازای هر شهروند نیز ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم است.
معمولات استانهای دیگر میزان تولید زباله کمتری از مازندران است شاید به این دلیل که مازندران در چند سال اخیر، استان اول در گردشگری در کشور است و این افزایش به دلیل حضور گردشگران قلمداد میشود. مسافری که وارد مازندران میشود حتی اگر بحث اقامت هم مطرح نباشد و از مازندران عبور هم میکنند زباله از خود بر جای میگذارند که این اتفاق در شش ماه نخست سال بیشتر نمود دارد. تمامی آمار زباله استان و سرانه تولید زباله حدودی است چون شهرداریها و دهیاریها این آمار را نمیدهند اما از دفتر شهری و روستایی استانداری خواسته ایم آمار و اطلاعات را شفاف ارائه دهند.
*شهرداریها در تفکیک زباله از مبدا چه میکنند؟
در مجموع در تفکیک زباله از مبدا در مازندران بسیار کمتر از ۳ درصد آمار وجود دارد، در دو شهر ساری و آمل سالهاست سازمان پسماند وجود دارد، نیرو و بودجه مستقل دارند اما عملکرد هیچ کدام مورد تایید نیست و مورد قبول واقع نشده است، به ویژه در حوزه آموزشها اقدامات موثری صورت نگرفته است.
در مجموع از عملکرد تفکیک زباله در استان راضی نیستیم، اگرچه در این حوزه هم آمار دقیقی ارائه نمیکنم به این دلیل که دستگاهها آمار واقعی و دقیقی ارائه نمیدهند، به عنوان مثال در حوزه تفکیک زباله از مبدا، قرار بود تا پایان سال ۹۸ تا ۵ درصد از نظر وزنی جداسازی زباله در استان صورت گیرد؛ اما هیچ مستنداتی از سوی شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها ارائه نمیشود.
از سویی اگر این میزان هم صورت بگیرد باید در میزان زباله تولیدی استان کاهشی به این میزان انجام شود و چون این ارقام در دسترس نیست به صورت رسمی و کلی نمی توان دراین باره صحبت کرد.
در جلسات متعدد گفتهایم باید از سرانه تولید زباله شهری براساس فصول مختلف باید آمار گرفته شود اما این همکاری را انجام نمی دهند، در بحث تفکیک زباله نیز مدام تاکید میکنم که باید ارقام مستند باشد مثلا تفکیک را انجام میدهند اما نمیگویند چه میزان از میزان زباله تولیدی آنها کم شده است.
آییننامه اجرایی قانون مدیریت پسماند در سال ۸۴ اجرایی شده است، اگر قرار بود به این بخش که تفکیک زباله در آن نیز قید شده است عمل میشد امروز پس از ۱۵ سال حداقل ۱۲ درصد تا ۱۳ درصد وزنی و شاید ۳۰ درصد از حجم زبالههای استان کاسته شده بود. فکر میکنم اگر این امر درست انجام میشد شاید بخش مهمی از مشکل زباله استان رفع میشد.
*شهرداریها با زباله چه میکنند؟
براساس قانون، شهرداریها مسئول تفکیک زباله هستند اما شاید یکی از دلایل اینکه شهرداریها به حوزه آمار و تفکیک زباله از مبدا وارد نمیشوند، درآمدهای غیرشفاف برخی شهرداریهای استان در این حوزه است؛ امروز در مراکز دفن زباله در برخی شهرها، ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان به صورت ماهانه درآمد تفکیک در مرکز دفن حاصل میشود که حساب آن نیز شفاف نیست و مشخص نیست در اختیار چه کسانی قرار میگیرد.
محیط زیست با تفکیک زباله در مرکز دفن مخالف است، تفکیک باید در مبدا صورت گیرد اگر هم ناچارا برخی مراکز دفن میباید تفکیک را انجام ندهند این امر نباید سنتی باشد بلکه باید با استفاده خطوط پردازش مکانیزه نه به شکل سنتی صورت گیرد. امروز افرادی در شرایط غیربهداشتی در مراکز دفن زباله فعالیت میکنند که مورد تایید هیچ نهادی نیست.
*ماجرای واقعی مافیای زباله
معتقدیم تفکیک زباله در مقصد یعنی مرکز دفن باید تعطیل شود زیرا شهرداریها در این بخش درآمدهای غیرشفاف دارند و آن باند و مافیای زباله که نام میبرند شاید به این شکل صورت میگیرد. ممکن است در برخی شهرها، پیمانکاران ناسالم باشند و رانتی هم باشد و میزان زباله را بیشتر اعلام کنند اما نمیتوان بدون سند افرادی را متهم کرد.
برخی از شهرداریها در مرکز دفن زباله درآمد دارند و تفکیک از مبدا را جدی نمیگیرند. آمارهایی هم میدهند اما آمارها صحیح نیست. در این حوزه تاکید میکنم که باید بانک اطلاعاتی پسماند که بسیار مهم است در مازندران تشکیل شود.
اقداماتی با همکاری استانداری مازندران و دفتر شهری استانداری صورت گرفته است و برنامه برای کاهش اثرات زیست محیطی مراکز دفن تهیه شده است هرچند زیر ساخت مراکز دفن زباله مطابق با استانداردهای زیست محیطی نیست. زهکشی برای جلوگیری از نفوذ شیرابه و تصفیه آن و جلوگیری از خروح گازهای تولیدی باید در مراکز دفن وجود داشته باشد که نیست.
برنامهای با هماهنگی استانداری به شهرداریها ابلاغ کردهایم و یک سال هم مهلت دادهایم تا یک سری الزامات در این مراکز رعایت شود تا شرایط بهبود یابد. "طرح تیام" "تفکیک یکپارچه از مبدا" توسط کمیته تخصصی پسماند استان تدوین شده و دستورالعمل استانی است که شهرداریهایی که در این حوزه موفق نیستند طبق دستورالعمل استانی فعالیت کنند، این دستورالعمل به شهرداریها ابلاغ شده و باید در قرارداد با پیمانکاران این الزامات رعایت شود.
پراکندگی در عقد قرارداد با پیمانکاران در شهرداریهای استان وجود دارد و درآمدهای تفکیک زباله مشخص نیست تمام این موارد باید دستهبندی میشود تا به نحوی بتوان در این حوزه اقدامات موثری انجام داد.
منبع:فارس