روستائیان مناطق مختلف غرب استان که زمانی در باغات و زمین زراعی خود کار می‌کردند، حال مغازه‌ای و یا سوپرمارکتی راه‌اندازی کردند و یا در ویلا کار می‌کنند بنابراین روستا از حالت تولیدی خود خارج شده و به خدمات محوری گرایش پیدا کرد، البته بسیاری از این خدمات آسیب‌پذیر است.
به گزارش کاسپین24،نشریه سیاسی اجتماعی بیداری اندیشه در شماره جدید این دوهفته نامه نوشت:در گذشته روستاها مناطقی مستقل به لحاظ اقتصادی بودند به طوری که هر خانواده‌ای غذای خود را از طریق دامداری و نیز کشاورزی تامین می‌کرد و نیازی به بخش خدمات شهری نداشت و مازاد محصولات خود را به فروش می‌رساند و حتی مصالح ساخت خانه‌های خود را از طبیعت الهام می‌گرفت و از مصالح موجود در اطراف خود استفاده می‌کرد اما با افزایش جمعیت و بزرگتر شدن فرزندان خانواده‌های روستایی، این افراد برای کسب درآمد به شهر هجوم آوردند و در بسیاری از موارد روستا خالی از سکنه شد و حال امروزه به دلیل گسترش گردشگری مهاجرت معکوس رخ داد و بافت‌های سنتی جای خود را به ویلاها داده و سنت روستایی نیز در حال تغییر است.
*جوانان علاقه ای به روستا ندارند
مصطفی قدمی عضو هیئت علمی گروه برنامه ریزی مدیریت شهری دانشگاه مازندران درباره افزایش جمعیت در شهرها و کاهش جمعیت روستایی در گفت و گو با بیداری اندیشه، می گوید: در شمال کشور فقط مهاجرت روستایی به شهر عامل افزایش جمعیت را موجب نشده بلکه حضور جمعیت گردشگر نیز خود عاملی در این راستا است.
قدمی می افزاید: در سال‌های اخیر بخشی از جمعیت شهر‌های بزرگ نیز در روستا ساکن شدند که این نشان از اثر گردشگری است اما مهم‌ترین عوامل درون‌زا، ضعف بنیان‌های روستاها است زیرا روستاها توان این میزان جمعیت را در خود ندارد به ویژه هنگامی که با یک قشر نیروی کار جوان مواجه هستیم که نمی‌توانند در روستا کار کنند و علاقه‌ای به این کار ندارند.
وی تصریح می کند: اقتصاد روستا مبتنی بر کشاورزی بوده و جوانان روستا نیز تمایل ندارند شغل پدر را ادامه دهند.
*ظرفیت اندک روستا برای اشتغال‌زایی
عضو هیئت علمی گروه برنامه ریزی مدیریت شهری دانشگاه مازندران، معتقد است: از آنجایی که در فرهنگ روستائی جمعیت خانواده‌ها زیاد بود، در برخی موارد زمین پدر به میزان کافی برای فرزندان زمینه اشتغال را ایجاد نمی‌کند و فرزندان بعدی زمینه کار در روستا را پیدا نمی‌کنند زیرا مقرون به صرفه نیست.
وی یادآور می شود: به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل در کاهش جمعیت روستا، ظرفیت اندک روستا برای اشتغال‌زایی است و در کنار رشد جمعیت می‌توان شاهد بود که جمعیت به سمت شهرها حرکت کند.
*تفاوتی میان شهرها و روستاهای مازندران نیست!
قدمی می گوید: در شهرها نیز رشد سرمایه‌گذاری را نمی‌توان شاهد بود بلکه خدمات عمومی، تجاری و گردشگری بیشتر ارائه می‌شود و این عامل موجب شده تا مرز میان شهر و روستا را در برخی مناطق نتوان تعیین کرد.
وی می افزاید: روستا به عنوان حوزه اقتصادی مولد متکی به خود بوده اما معنی خود را در بسیاری از مناطق استان مازندران از دست داده است به طوری که از رامسر به سمت نور، در بخش زیادی میان شهر و روستا تفاوتی را نمی‌توان شاهد بود زیرا بسیاری از زمین‌های زراعی تبدیل به مجتمع‌های تجاری، ویلایی و مراکز خرید شده است.
عضو هیئت علمی گروه برنامه ریزی مدیریت شهری دانشگاه مازندران، خاطرنشان می کند: روستائیان مناطق مختلف غرب استان که زمانی در باغات و زمین زراعی خود کار می‌کردند، حال مغازه‌ای و یا سوپرمارکتی راه‌اندازی کردند و یا در ویلا کار می‌کنند بنابراین روستا از حالت تولیدی خود خارج شده و به خدمات محوری گرایش پیدا کرد، البته بسیاری از این خدمات آسیب‌پذیر است.
این عضو هیئت علمی، می افزاید: در مناطق شرق استان همچون ساری و بهشهر از آنجایی که گردشگری چندان در این بخش‌ها رونق پیدا نکرده بنابراین استقلال روستا با اتکای بر باغداری و زراعت حفظ شده اما از آنجایی که منابع زمین محدود است و با رشد جمعیت در روستا، این نیروی کار جمعیتی نیاز به زمین زراعی دارد بنابراین تمامی افراد نمی‌توانند از طریق کشاورزی اقتصاد خود را تامین کنند.
وی ادامه می دهد: علاوه بر محدودیت زمین، فرزندان تحصیل کرده روستا حاضر به کشاورزی در روستا نیستند بنابراین این افراد وارد حوزه شهری در بخش صنعتی و خدماتی می‌شوند.
*فراهم نبودن زیرساخت در حوزه شهری
قدمی در پاسخ به این سوال که آیا افزایش جمعیت در شهر نیاز به زیر ساخت نبود؟، می گوید: از دهه شصت تا کنون مهاجرت به شهر نرمال نبود و با روند بحرانی رشد جمعیت مواجه بودیم و در ادامه درگیر جنگ و بازسازی شدیم که بخشی از اقتصاد کشور در پاسخگویی به نیاز جامعه عقب افتاد و علاوه بر آن با منابع محدودی مواجه هستیم.
وی می افزاید: در شهرداری‌ها که متولی اصلی خدمات به شهر هستند منابع درآمدیشان آسیب‌پذیر و مبتنی بر ساخت و ساز است در نتیجه آنان درآمد کافی ندارند و نمی‌توانند خدمات ارائه کنند.
*برگشت از شهر به روستا
عضو هیئت علمی گروه برنامه ریزی مدیریت شهری دانشگاه مازندران، یادآور می شود: این روزها می‌توان جریان آهسته از شهر به روستا را شاهد باشیم و هر قشری از جامعه خانه‌ای در حال ساخت در روستا است.
وی بخشی از ایجاد اقتصاد در روستا را بوم‌گردی معرفی کرد اما آن را نسخه نهایی اعلام نکرده و می گوید: متنوع ساختن اقتصاد روستا و معرفی مشاغل جدید در روستا همانند بوم‌گردی و صنایع دستی و فراهم کردن امکانات اولیه برای اقشاری که نمی‌توانند در شهر مسکن تهیه کنند اما می‌توان با اجرای طرح‌هایی همچون مسکن مهر با ساخت آن در روستا، برگشت‌پذیری آنها را تقویت کند.
قدمی تصریح کرد: چالش توسعه روستایی در کشورهای جهان سوم که مبتنی هستند به فروش نفت به درستی حل نمی‌شود و تا هنگامی که بپذیریم کشاورزی به عنوان حوزه پردرآمد و قابل مقایسه با بخش گردشگری و سایر بخش‌های سرمایه‌گذاری است چندان نمی‌توان انتظار داشت که رشد جمعیت در روستا ایجاد شود.
*اثرات منفی حضور گردشگران در روستاها
ناصر علی‌قلی‌زاده فیروزجایی عضو هیئت علمی جغرافیای برنامه‌ریزی شهری دانشگاه مازندران در گفت و گو با بیداری اندیشه، علت کاهش جمعیت روستا را نابرابری درآمدی میان شهر و روستا دانست و با اشاره به اینکه نبود شغل در مناطق روستایی موجب مهاجرت از روستا به شهر شد، می گوید: در اصلاحات ارزی و برنامه کلان، بخش کشاورزی چندان مورد توجه نگرفت و محور برنامه‌هایمان صنعتی شدن شتابان بود و عمدتا بخش‌های صنعتی در مناطق شهری احداث شد، به همین دلیل مهاجرت بی‌رویه از روستا به شهر رخ داد.
علی‌قلی‌زاده می افزاید: در استان مازندران برخی از روستاها امروزه بخشی از جمعیت شهر را در حال جذب کردن هستند اما این روند بسیار کند است به ویژه در مناطق کوهستانی که طی دو دهه گذشته به دلیل نبود شغل، امکانات، زیرساخت‌ها و خدمات مهاجرت می‌کردند و حال به دلیل توسعه گردشگری در این مناطق هم درآمد ایجاد شده و نیز به دلیل توجه گردشگران امکانات و خدمات فراهم شده که توسعه پویایی روستایی در این مناطق رخ داد.
وی تصریح می کند: توسعه پویایی روستایی در مناطق خوش آب و هوا، اثرات منفی را نیز در روستاها و مناطق کوهستانی استان ایجاد کرده همانند این موضوع که ویلاسازی افراد غیربومی در مناطق روستایی، دوگانگی به لحاظ اجتماعی رخ داد و به نوعی موجب تسلیم شدن رفتار و سنت‌های بومی و همچنین معماری بومی و سنتی روستا کمرنگ شد و در بسیاری از موارد روستائیان نیز از صاحبان ویلا تقلید کردند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران، یادآور می شود: به لحاظ زیست محیطی نیز با گسترش ویلاسازی در روستاها و کوهستان‌ها در حال حاضر شاهد زباله‌های فراوانی در بخش‌های بسیار زیادی از طبیعت بکر استان هستیم و همچنین تغییرات کاربری اراضی نیز از جمله اثرات منفی گردشگری و مهاجرت معکوس در روستا را این روزها می‌توان شاهد بود.
