اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران اعلام کرد که نام استاد خلیل طهماسبی آخرین بازمانده از نسل مختابادهای قدیم این استان در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده است.
به گزارش کاسپین24 | خلیل طهماسبی، از راویان موسیقی مازندران و ذخایر موسیقی بومی استان است که به‌عنوان خنیاگر توانمند آوازهای تبری شناخته می‌شود.
معاون میراث فرهنگی مازندران از طهماسبی به عنوان پاسدار فرهنگ بومی منطقه تبرستان نام برد و گفت : تسلط استاد به شعرهای چوپانی و ترانه‌های عامیانه و مقام‌های موسیقی مازندرانی یادآور صلابت مختابادهای دوران گذشته است.
استاد طهماسبی از اهالی منطقه کوهستانی چلاو در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی آمل و در شرق جاده هراز است.
مختاباد در فرهنگ عامیانه مازندران به سرپرست گالش ها و گاهی هم چوپان ها گفته می شود. مختابادها سردسته چندین گالش و چوپان بودند و مدیریت آنها و دام ها را بر عهده داشتند. آنها معمولا روزانه در محل گالش منزل باقی می ماندند و کارهای مرتبط را از پختن شیر ، تبدیل کردن به ماست ، تلم زنی ، ساماندهی کومه ، آماده کردن غذا برای بقیه ، درست کردن جا برای گوساله ها ، زمان بندی ورود و خروج دام به مرتع و برنامه ریزی برای ییلاق و قشلاق را مدیریت می کردند. مختاباد در واقع مدیر ارشد مجموعه بود که کارها را میان گالش ها و چوپان ها تقسیم و خودش بر نحوه انجام نظارت می کرد.
یکی از کارهای مهم مختاباد ، بررسی وضعیت سلامت دام ها ، آمارگیری روزانه یا دوره ای از آنها ، سرکشی سرزده از گالش ها و چوپان ها هنگام چرای دام ، قضاوت میان نیروهای مجموعه در صورت بروز مشکل ، ارتباط گیری با کشاورزان منطقه برای چراندن دام ها در زمین های کشاورزی پس از برداشت محصول ، نظارت بر رعایت اصول نگهداری محیط زیست هنگام چرای دام ها در داخل یا حاشیه جنگل ، قطعه بندی مراتع و زمان بندی آیش یا قرق آنها و در نهایت تقسیم منافع میان گالش ها و چوپان ها بود.
نسل مختابادها پس از ورود دامداری مدرن بویژه در بخش گاوداری و کاهش دامداری به شیوه سنتی رو به انقراض رفت و در حال حاضر دامداران سنتی به صورت مستقل و بدون مختاباد کارشان را پیش می برند.
مختاباد معمولا به دو صورت معرفی از سوی ارباب و یا گزینش توسط خود گالش ها و چوپان ها انتخاب می شد. در هر دو صورت این افراد دارای تجربه و دوراندیش بودند که به عنوان مختاباد انتخاب می شدند. داشتن روابط عمومی قوی در مواجهه با مردم منطقه ، زبان استدلالی و قانع کننده هنگام بروز مشکل میان گاش ها و چوپان ها و برخورداری از پذیرش میان این افراد از جمله ویژگی هایی بود که در انتخاب مختابادها مورد توجه قرار می گرفت.
اگر چه نسل مختابادها در مازندران منقرض شده است ، ولی رسم آنها کم و بیش در مناطق کوهستانی که بیشترین تعداد دامداری های سنتی را دارد ، همچنان ادامه دارد.
بر اساس گزارش میراث فرهنگی مازندران ، امسال این استان با تهیه بموقع پرونده و مستندات تاریخی ، ۹ اثر معنوی خود را به ثبت ملی رسانده است که از جمله آن آواز امیری خوانی ، مهارت ساختن و نواختن ساز سنتی " دسرکوتن " بوده است.
همچنین ثبت مهارت پخت دِلِه دَکِرده نون که نان پیازی منطقه سوادکوه روستای درمیان است ، مهارت پخت غذای کَیی‌پلا یا بیجی پلا ، مهارت پخت نان شیرینی محلی گاتا منطقه سوادکوه در دهستان اوریم رودبار و مهارت پخت نان محلی پنجه‌کَش در جمع اثار ناملموس میراث فرهنگی ملی از دیگر دستاوردهای مازندران بود.
منبع: ایرنا
