صاحبنظران بر این باورند پس از جدایی خلیج گرگان و میانکاله از دریای مادر"خزر"، این پهنه‌ی آبی، عملا وارد مرحله‌ی جدیدی خواهد شد که تمامی استانداردهای مجموعه‌ی زیستی و غیرزیستی آن دچار تغییر و تحول بنیادین می‌گردد و تحت هیچ شرایط تبادل آب خزر با خلیج نباید قطع شود.
به گزارش کاسپین24 | بنا به تحقیقات علمی صاحبنظران در صورت جدایی میانکاله و خلیج گرگان از دریای خزر این تالاب با حفظ ماهیت هندسی خود در سال‌های آینده، از حالت تالاب دریایی به تالاب درون خشکی تغییر شکل خواهد داد و روند کاهش سطح آب و خشکی‌زایی در هر سال افزایش می‌یابد و براساس مطالعات انجام شده در صورت عدم اتصال پایدار خلیج با دریا، از سال ۲۰۲۳ جدایی خلیج از دریا و خشک شدن کانال‌های آشوراده و چپقلی اتفاق خواهد افتاد.
بررسی نتایج مدلسازی، افزایش سطح ماسه‌ای میانکاله و تسریع خشک شدن محدوده‌ی مورد مطالعه را از سال ۲۰۲۴ به بعد به وضوح نشان می‌دهد. زبانه ماسه‌ای میانکاله فعال بوده و نه تنها نوسان آب عامل تهدید خلیج گرگان محسوب می‌شود بلکه براساس تحقیقات صورت گرفته اگر تراز آب در چند دهه باقی بماند، به سهولت خلیج گرگان توسط زبانه میانکاله بسته خواهد شد.
بر این اساس می‌توان انتظار داشت که در آینده نه چندان دور با حرکت تدریجی زبانه ماسه‌ای میانکاله، شبه جزیره میانکاله با خشکی استان گلستان مرتبط گردیده و تنها راه ارتباطی خلیج گرگان با دریای خزر در ناحیه چپقلی، متاثر از این فرآیند طبیعی شتاب‌دار شده توسط فعالیت‌های انسان‌زادی دچار انسداد دائمی گردد. نوسانات به‌وجود آمده در سطح دریای خزر بارها بوم‌سازگان‌های خشکی را مبدل به بوم‌سازگان‌های دریایی و بلاعکس نموده است.
بنابراین خلیج گرگان نیز از این امر مستثنی نبوده و این محدوده‌ی آبی چندین بار به خشکی مبدل گردیده است. تردیدی نیست که پس از جدایی خلیج گرگان از دریای مادر، این پهنه‌ی آبی، عملا وارد مرحله‌ی جدیدی خواهد شد که تمامی استانداردهای مجموعه‌ی زیستی و غیرزیستی آن دچار تغییر و تحول بنیادین می‌شود.
مصایب جدایی میانکاله از مادرروند رو به کاهش سطح آب دریای خزر، در خلال ۲ دهه‌ی اخیر، خشکی زدگی پیکره‌های آبی متصل به این دریا هم‌چون خلیج گرگان را نوید می‌دهد.
خلیج گرگان به لحاظ شرایط خاص طبیعی خود و ارتباط به دریای خزر از یکسو و بسته بودن آن درمنتهاالیه غرب و زهکش شدن رودخانه‌های دائمی و فصلی، و تغییرات ارتفاع عمق آب که از غرب به شرق افزایش می‌یابد و در نتیجه تغییرات تابش آفتاب به اعماقی از آب خلیج موجب فعالیت‌های گونه‌های گیاهی در حاشیه بخصوص در سواحل جنوب، غرب و شمال خلیج گرگان و تالاب میانکاله گردیده است.
کاهش تراز آب در درجه اول بر تالاب میانکاله تاثیر می گذارد زیرا عمق این محدوده بسیار پایین بوده و از نظر اهمیت، زیستگاه زمستان گذر پرندگان مهاجر از سیبری و خاورمیانه و آسیای غربی است با شناخت وضعیت خلیج گرگان تحت اثر تغییراقلیم و حدود تغییرات آینده‌ی آن، برای برون رفت از شرایط اضطرار و حفاظت کامل از نقاط آسیب پذیر و همچنین آمادگی برای تغییرات آینده، به راهکارهای اجرایی کوتاه‌مدت و بلند مدت در راستای احیای این پهنه‌ی آبی ارزشمند نیاز می‌باشد تا از قطع ارتباط و انسداد راه ارتباطی خلیج با دریا جلوگیری شود. تبادل آب بین خلیج و دریا باعث پویایی و نجات خلیج گرگان می‌گردد، بنابراین باید راه‌حلی دائمی برای نجات خلیج گرگان ارائه شود.
مصایب جدایی میانکاله از مادرلایروبی راه های ارتباطی خلیج گرگان و میانکاله و پویایی جریان آب خزر به این تالاب از جمله راهکارهای دائمی نجات خزر است که تا کنون حدود ۶۰ کیلومتر از این لایروبی انجام شد اما آنچه مد نظر صاحبنظران است این لایروبی با توجه به تداوم پسروی آب خزر باید به صورت مستمر انجام شود.
وزارت نیرو هم برای لایروبی این تالاب تعهداتی دارد که مسوولان محیط زیست خواهان آن هستند تا با تعامل و همکاری همه دستگاه های مرتبط میانکاله بهشت پرندگان از مرگ نجات یابد.
لایروبی مستمر
دکترای مهندسی عمران- محیط زیست از دانشگاه تربیت مدرس تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: اگر خواهان پویایی و سرزندگی میانکاله هستیم باید لایروبی راه های ارتباط این تالاب با دریای خزر به صورت مستمر انجام شود.
دکتر داریوش یوسفی کبریا اظهار داشت: به هیچ عنوان نباید اجازه دهیم بعد از گذشت چند سال وقتی کانال ها به صورت کامل مسدود شد لایروبی آن را آغاز کنیم بلکه یک نقشه جامعی از سطح دریا و کانال ها تهیه کنیم و این لایروبی ها به صورت مستمر ادامه یابد.
مدیر سابق مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر بیان کرد: حجم زیاد رسوب ها، خطرات زیست محیطی هم برای منطقه خواهد داشت و از طرف دیگر هزینه لایروبی را به چند برابر افزایش خواهد داد.
وی اظهار داشت: آنچیزی که به لحاظ کارشناسی مد نظر بوده این است که جریان آب این کانال ها به تالاب با شتاب زیاد باید انجام شود که این امر نه تنها مانع رسوب در کانال می شود بلکه جریان سرزندگی تالاب میانکاله را فراهم می کند.
این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که بررسی نتایج مدلسازی، افزایش سطح ماسه‌ای میانکاله و تسریع خشک شدن محدوده‌ی مورد مطالعه را از سال ۲۰۲۴ به بعد به وضوح نشان می‌دهد، ادامه داد: زبانه ماسه‌ای میانکاله فعال بوده و نه تنها نوسان آب عامل تهدید خلیج گرگان محسوب می‌گردد بلکه براساس تحقیقات صورت گرفته اگر تراز آب در چند دهه باقی بماند، به سهولت خلیج گرگان توسط زبانه میانکاله بسته خواهد شد.
یوسفی کبریا گفت: براین اساس می‌توان انتظار داشت که در آینده ی نه چندان دور با حرکت تدریجی زبانه ماسه‌ای میانکاله، شبه‌جزیره میانکاله با خشکی استان گلستان مرتبط گردیده و تنها راه ارتباطی خلیج گرگان با دریای خزر در ناحیه چپقلی، متاثر از این فرآیند طبیعی شتاب‌دار شده توسط فعالیت‌های انسان‌زادی دچار انسداد دائمی گردد.
نماینده ایران (وزارت نیرو در حوزه آب شناسی) در نشست های سالیانه آب و هواشناسی کشور های حاشیه دریای خزر در کشورهای آذربایجان و قزاقستان در ادامه گفت: نوسانات به‌وجود آمده در سطح دریای خزر بارها بوم‌سازگان‌های خشکی را مبدل به بوم‌سازگان‌های دریایی و بلاعکس نموده است. بنابراین خلیج گرگان نیز از این امر مستثنی نبوده و این محدوده‌ی آبی چندین بار به خشکی مبدل گردیده است.
وی ادامه داد: تردیدی نیست که پس از جدایی خلیج گرگان از دریای مادر، این پهنه‌ی آبی، عملا وارد مرحله‌ی جدیدی خواهد شد که تمامی استانداردهای مجموعه‌ی زیستی و غیرزیستی آن دچار تغییر و تحول بنیادین می‌گردد.
این صاحبنظر دانشگاهی بیان داشت: با شناخت وضعیت خلیج گرگان تحت اثر تغییر اقلیم و حدود تغییرات آینده‌ی آن، برای برون رفت از شرایط اضطرار و حفاظت کامل از نقاط آسیب پذیر و همچنین آمادگی برای تغییرات آینده، به راهکارهای اجرایی کوتاه‌مدت و بلند مدت در راستای احیای این پهنه‌ی آبی ارزشمند نیاز می‌باشد تا از قطع ارتباط و انسداد راه ارتباطی خلیج با دریا جلوگیری شود.
مصایب جدایی میانکاله از مادرعضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیرانی بابل تصریح کرد: تبادل آب بین خلیج و دریا باعث پویایی و نجات خلیج گرگان می‌گردد، بنابراین باید راه‌حلی دائمی برای نجات خلیج گرگان ارائه گردد.
ضرورت انجام تعهد
در این پیوند مدیر کل حفاظت محیط زیست مازندران بیان داشت: تالاب میانکاله به عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر در استان است و لایروبی تالاب میانکاله از تکالیف وزارت نیرو است که تا این لحظه این وزارتخانه پای کار نیامده و وظایف خود را انجام نداده است.
عطاالله کاویان با بیان اینکه تاکنون ۶۰ کیلومتر از لایروبی تالاب میانکاله با اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است، افزود: نیاز است پیگیری ستاد احیا به گونه‌ای باشد که لایروبی ها تمدید و اعتبار لازم برای احیای آن در دستور کار قرار گیرد.
وی وجود محدودیت‌ها از جمله طرح هادی روستایی را از پیچیدگی‌های حفاظت از تالاب‌ها برشمرد و توضیح داد: در استان مازندران با برخورداری از تالاب میانکاله، خلیج گرگان، تالاب بین‌المللی فریدونکنار، ازباران و سرخرود و حدود ۲۱ تالاب ثبت شده ذیل کنوانسیون رامسر را در اختیار داریم به اضافه آنکه حدود ۸۷۰ آب‌بندان با مساحت‌های کمتر از پنج هکتار و برخی با مساحت بیش از ۳۰۰ هکتار که همه این پهنه‌های تالابی یکی از کارکردهای مدیریت ذخایر آبی به شمار می‌رود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران این استان را منطقه ای بر پایه کشاورزی برنج معرفی کرد و بیان داشت: این آب‌بندان‌ها نقش مهمی در تعدیل کم آبی اقلیم دارند و سبب می‌شود که منابع آبی به خوبی مدیریت شوند.
وی خشکسالی، کمبود آب و تغییرات اقلیم را از چالش‌های مازندران در تامین حق آبه تالاب‌ها خواند و افزود: البته در سال‌های اخیر شکار و وقوع آتش در تالاب‌های مهم مازندران تا حد قابل توجهی کاهش داشته است. به علاوه اینکه با توجه به اعتبارات سفر اول رییس جمهور و افتتاح پایگاه اطفای حریق، آتش‌سوزی و سطوح آن به دلیل سرعت عمل بالا سه عملیات کاهش چشمگیری داشته است.
تالاب میانکاله که از دهستان میانکاله در شهرستان بهشهر تا آشوراده در استان گلستان وسعت دارد. این منطقه به دلیل داشتن پهنه آبی مناسب با ذخایر غذایی غنی و آبزیان همه ساله پذیرای بیش از ۳۰ تا ۴۰ گونه از پرندگان مهاجر زمستان گذران و بیش از ۱۰۰ گونه از پرندگان بومی آبزی و کنارآبزی است.
این تالاب با داشتن پناهگاه حیات وحش به مساحت حدود ۲۲ هزار هکتار در حوزه مازندران و تنوع گیاهی از جمله درختان سازیل و انار وحشی که تغذیه برخی پرندگان را تشکیل می‌دهد توانست بیش از ۵۰۰ گونه جانوری را در خود جای دهد و به نوعی بهشت پرندگان استان نام بگیرد و با این تنوع زیستی به عنوان یکی از ذخیره گاه‌های زیست کره جهان از سوی سازمان‌های جهانی حفاظت از محیط زیست قرار گرفت.
تالاب میانکاله را باید بهشت پرندگان و پرنده نگری نام نهاد؛ سی و ششمین تالاب ثبت شده دنیا و نخستین تالاب ثبت شده در کنوانسیون تالاب‌های بین المللی رامسر و یکی از ۶۵۰ ذخیرگاه زیست کره جهان با ۴۸ هزار هکتار وسعت در شرق استان مازندران و در همجواری با استان گلستان واقع شده است و سالانه ۱۳۰ گونه از پرندگان مهاجر را با جمعیت حدود ۱.۵ میلیون بال میزبانی می کند.
مصایب جدایی میانکاله از مادراین پناهگاه حیات وحش علاوه بر کریدور مهاجرت فصلی برای پرندگان، همه ساله به تنهایی بیش از نیم میلیون پرنده از انواع مرغابی، فلامینگو، پلیکان، پاخاکستری، قوی، انواع اردک، لک لک، درنای خاکستری، عقاب دریایی را در آب‌های خود اسکان می دهد.
این تالاب که رویشگاه و زیستگاه تعداد بیشماری از گونه های در معرض خطر است، در سال ۱۳۵۵ به عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست سپهر به کمیته برنامه «انسان و کره» یونسکو معرفی و انتخاب شد. تالاب میانکاله به عنوان محل زاد و ولد و پرورش ماهیان گونه های مختلفی چون کپور، انواع کفال، کلمه، سفید، ماش و کاراس، مورد توجه است. پستانداران این منطقه نیز شامل مارال، یوزپلنگ، گربه جنگلی، شغال، گراز، روباه، خرگوش، جوجه تیغی، انواع خفاش و جوندگان کوچک است.
مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.
مصایب جدایی میانکاله از مادرمازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.
بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.
پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.
منبع : ایرنا
