سیلاب بر اثر عوامل مختلف طبیعی و انسانی رخ می دهد که در بخش انسانی تجاوز به حریم رودخانه‌ها یکی از علت های مهم آن است؛ به طور مثال هنگامی که شهرها در کنار حریم رودخانه ساخته شود آب نمی‌تواند از حریم خود عبور کند و موجب خسارت خواهد شد.
به گزارش کاسپین24| طی این سال‌ها بارش باران بسیار زیاد بوده و موجب سیلاب‌های ویرانگر شده در حالی که این باران‌ها در گذشته نیز رخ می‌داد اما این میزان خسارت وارد نمی‌کرد.طی بررسی های خبرنگار کاسپین24، می‌توان دریافت که تخریب طبیعت علاوه بر ایجاد خسارت برای انسان ها موجب خسارت به دیگران نیز خواهد شد و علاوه بر آن استفاده نکردن از دانش دانشگاهیان نیز عامل سیلاب است که در این راستا باید فاصله میان دانشگاه و بخش های اجرایی را کاهش دهیم.
رفتارهای نادرست با طبیعت عامل بروز سیلاب
پرفسور کریم سلیمانی عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری و محقق در حوزه سنجش از راه دور (ماهواره در حوزه آب و سیلاب) در گفت و گو با کاسپین24، می گوید: سیلاب بر اثر عوامل مختلف طبیعی و انسانی رخ می دهد که در بخش انسانی تجاوز به حریم رودخانه‌هاعلت آن است؛ به طور مثال هنگامی که شهرها در کنار حریم رودخانه ساخته شود آب نمی‌تواند از حریم خود عبور کند البته از حریم خود که در آن شهرها ساخته شده عبور می‌کند و موجب خسارت می‌شود در واقع آنجایی که کنار رودخانه اماکن مسکونی ساخته شد مربوط به رودخانه بوده است نباید مسکن سازی انجام شود.
سلیمانی می افزاید: در طی سالیان سال عرصه‌های طبیعی را تخریب کردند بنابراین هنگامی که مراتع و جنگل‌ها و به طور کلی پوشش سطح زمین تخریب شود ایجاد سیلاب می‌کند. تغییر کاربری اراضی نیز عامل دیگری است که موجب خسارت می‌شود به این صورت که وقتی جنگل را تخریب کرده و به جای آن گندم کاشته و سپس تبدیل به زمین شالیزار می‌کنیم باید منتظر چنین حوادثی نیز باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری عنوان می کند: انسان برای زندگی نیاز به منابع معدنی دارد مانند استفاده از شن و ماسه برای ساختمان سازی که برای تامین آن، اقدام به بهره‌برداری بی‌رویه کرده و این خود موجب تغییر کاربری بستر و دامنه‌ها شده است.
وی تصریح می کند: در زمینه عوامل طبیعی ایجاد کننده سیل، یکی از این موارد رگبار است، هنگامی که رگباری در مدت زمان کوتاه اما با حجم فراوان می‌بارد ایجاد سیلاب می‌کند چون کشش حوزه آبخیز کم است بنابراین وقتی ورودی آب به حوزه آبریزی زیاد باشد اما خروجی کم باشد موجب طغیان شده و خسارتی همچون سیلاب را ایجاد می‌کند.
این محقق در حوزه سیلاب می گوید: عامل طبیعی دیگر شکل هندسی حوزه آبخیز است برخی از حوزه ها پاسخ سریع می‌دهند به طوری که حوزه‌هایی که شکل آن‌ها به دایره نزدیک‌تر است بهتر است و حوزه‌های کشیده خسارت بیشتری ایجاد می‌کنند. برخی از حوزه‌ها به دلیل خاکی که دارند بخش زیادی از باران را نفوذ می‌دهند و بخش اعظم باران که نمی‌تواند آب بیشتری را جذب کنند روان آب ایجاد کرده و موجب سیل می‌شوند.
نقش جنگل و مرتع در کاهش سیلاب
سلیمانی می افزاید: جنگل و مرتع همچون فیلتری عمل کرده و در برابر سیلاب مقاومت می کند؛ به طوری که باران در نخستین برخورد به تاج درختان برخورد می‌کند و سرعت آن کاهش می‌یابد و فرصت نفوذ در خاک دارد و سرعت سیلاب کاهش می‌یابد اما در بخش‌های بدون پوشش گیاهی باران با شدت و انرژی زیاد به زمین برخورد کرده و به دنبال تخلیه شدن است که سیلاب رخ می‌دهد. در سال‌های اخیر بهره برداری از جنگل توسط دولت و ملت زیاد بود که موجب سیلاب شدید شده است. همین بارش‌ها را در پنجاه سال گذشته هم داشتیم اما تغییر کاربری و نیز گسترش‌ها در حریم رودخانه این میزان نبود و تغییر کاربری رخ نداده بود. رودخانه‌ها اسیر شهرسازی و پارک‌ها و ساخت و ساز بشری شدند.
عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری، می گوید: سازه های امروزی نیز منطبق با رفتارهای حوزه‌ها نیست به طور مثال پلی بر اساس شرایط فعلی رودخانه احداث می‌کنیم و در نهایت خسارت وارد می‌شود زیرا مجریان در هنگام ساخت سازه اطلاعات مربوط به دوره‌های بازگشت سیلاب را ندارند به طور مثال در سال 78 سیلاب نکا، سرشاخهها در سازهای پل گیر کردند و آب وارد شهر شد و حتی در شهرستان سیمرغ نیز آب از پل امکان عبور نداشت و خود سازه عاملی برای مانع شد و آب وارد شهرها شد.
وی تصریح می کند: انسان باید خود را با طبیعت وفق دهد. دوره‌های بازگشت سیل هر ساله افزایش می‌یابد در شهرهای مختلف مازندران، گلستان، لرستان نیز همین موضوع صادق است.
اقدامات غیرمسئولانه برای کاهش سیلاب
سلیمانی بیان می کند: مسئولان هنگامی که سیلاب رخ داد به سراغ کارشناسان اساتید دانشگاه می‌آیند در حای که دانشگاه به عنوان پدافند غیرعامل است و باید قبل از وقوع سیل با دانشگاه ارتباط برقرار شود چراکه این بخش علمی می‌تواند پیش بینی کند که در طی ده سال آینده با توجه به تحقیقات گسترده‌ای که انجام شده برخی از مسائلی که در آینده رخ خواهد داد را عنوان کند.
وی تصریح می کند: باید کنترلی از راه دور هم رسانه و نیز مجریان داشته باشند. از سال حدود 86 چندین حوزه آبخیر را مطالعه شده و با توجه به پیش بینی حدود 12 سال گذشته؛ این پیش بینی ها رخ داده است. دولت باید برای کاهش خسارت ناشی از سیل، پیش از وقوع با اندکی هزینه و دریافت اطلاعات از بخش‌های دانشگاهی می‌تواند آن را در بخش اجرا به کارگیری کند اما متاسفانه بخش اجرا با پژوهش و دانشگاه بیگانه است. در کشورهای پیشرفته دنیا مشکلات خود را پیش از رخ دادن به دانشگاه ارجاع می‌دهند.
وی می افزاید: دانشگاه ها نیز به سراغ مسئولان می‌روند به طور مثال قبل از سیلاب اخیر و پس از آن مکاتبات زیادی با استانداری و وزارتخانه های مربوطه داشتیم و اعلام آمادگی کردیم اما متاسفانه پاسخ نامه‌هایمان را نداده و حتی سخنان ما را گوش ندادند. مسئولان تصور می‌کنند این سیلاب رخ داد و دوره مسئولیت اشان نیز تا رخ دادن سیلاب بعدی تمام می‌شود و هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند در حالی که باید در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. اگر دولت با بودجه‌های اندک در زمینه مطالعات به دانشگاه بها دهند سیلابی با این گستردگی با کاهش روبه رو خواهد بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری، تاکید می کنند: آنچه را که مردم از آن آسیب می‌بینند ناشی از سوء مدیریت است و آنان هیچگاه به فکر پژوهش و یافته‌های پژوهشی دانشگاه‌ها نیستند در حالی که دانشگاه به عنوان پدافند غیرعامل است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر از طریق داده‌های زمینی ماهواره‌ای می‌توانیم بسیاری از مطالعات و وقایع طبیعی را پیش بینی کنیم، می گوید: هیچ کار اجرایی نباید بدون تحقیق و یافته‌های پژوهشی انجام شود بلکه پیش از اجرا برآورد و مطالعاتی در هر حوزه ای نیازمند اجرا شدن است.
